Η ιστορία των έξυπνων πόλεων και της ευφυούς αστικής ανάπτυξης καταμετρά σχεδόν τρεις δεκαετίες με τόσο το βλέμμα των ακαδημαϊκών και ερευνητικών φορέων όσο και των εταιριών στραμμένο προς αυτή την κατεύθυνση. Η ψηφιακή πόλη του Άμστερνταμ θεωρείται το πρώτο παράδειγμα ευρωπαϊκής πόλης που προσπάθησε να δημιουργήσει μια πλατφόρμα για εικονική επικοινωνία και συνεργασία μεταξύ των πολιτών. Ωστόσο στην Ευρώπη, ο όρος και το μοντέλο της «έξυπνης πόλης» εδραιώθηκε λίγα χρόνια αργότερα με το ευρωπαϊκό ερευνητικό έργο Smart City – European Smart Citiesproject[1].
Οι ψηφιακές πόλεις εμφανίστηκαν ως απάντηση στα πολιτιστικά και κοινωνικά κινήματα στο Άμστερνταμ στις αρχές της δεκαετίας του ’90, τα οποία απαιτούσαν συμμετοχικές και διαφανείς διαδικασίες στην τοπική αναπτυξιακή πολιτική
Ως έξυπνες ή ευφυείς πόλεις χαρακτηρίζονται οι πόλεις, στις οποίες γίνεται μια συντονισμένη στρατηγική προσπάθεια να επωφεληθούν από τις νέες Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών, στοχεύοντας στην περιβαλλοντική αειφορία, τη λειτουργικότητα των αστικών συστημάτων, τη βελτίωση της ποιότητας ζωής για όλους, τη βασισμένη-στη-γνώση ανάπτυξη και την ανάπτυξη που ανταποκρίνεται στις ανάγκες των ανθρώπων και των κοινοτήτων. Τα βασικά συστατικά μιας έξυπνης πόλης είναι οι Τεχνολογίες Πληροφορίας και Επικοινωνιών, οι άνθρωποι και οι κοινότητές τους, και η στρατηγική προσέγγιση προς έναν ή περισσότερους από τους παραπάνω στόχους.
Μια πόλη οργανώνεται με τέτοιο τρόπο ώστε να καλύπτει τις ανάγκες των πολιτών της και να ενισχύει την ευημερία τους, χωρίς ταυτόχρονα να καταστρέφει το φυσικό περιβάλλον ή να θέτει σε κίνδυνο τη διαβίωση των άλλων ανθρώπων. Μια έξυπνη πόλη δημιουργεί ένα ελκυστικό περιβάλλον χρησιμοποιώντας σύγχρονες τεχνολογίες, για να ενισχύσει την οικονομική ανάπτυξη και την ανταγωνιστικότητα της και να προσελκύσει επενδύσεις, κεφάλαια και εξειδικευμένο προσωπικό. Παράλληλα, με την αξιοποίηση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών δύναται να μειώσει το κόστος και τις δαπάνες των παρεχόμενων υπηρεσιών της και να βελτιώσει την παραγωγικότητα και την ποιότητα ζωής των πολιτών. Επιπλέον, στις σύγχρονες κοινωνίες των δυτικών χωρών, οι έξυπνες πόλεις αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι για την αυτοδιαχείρισή τους μέσω της τεχνολογίας και συνεπώς τη μετάβαση τους στην κοινωνία και την οικονομία της γνώσης.
Με δεδομένα τα παραπάνω, δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι τέτοιες δυναμικές πόλεις λειτουργούν ως πόλος έλξης για τους δημιουργικούς ανθρώπους, οι οποίοι συμβάλουν καθοριστικά στην ανάπτυξη της πόλης και την παραγωγή του πλούτου. Κατά συνέπεια, η πόλη μετατρέπεται από μια απλή τοποθεσία σε έναν προορισμό. Σε αυτή την κατεύθυνση, ενδεχόμενα προβλήματα που μπορεί να δημιουργηθούν από την αστική ανάπτυξη του πληθυσμού και την ταχεία ανάπτυξη της πόλης αποτελούν πρόκληση για την τοπική αυτοδιοίκηση και μπορούν να αντιμετωπιστούν μέσω της αξιοποίησης των τεχνολογικών συστημάτων στην καθημερινότητα των πολιτών.
Ο όρος «Ευφυείς ή έξυπνες πόλεις (Smart Citιies)» παραπέμπει στην επέκταση κοινόχρηστων δικτύων και υπηρεσιών (μεταφορών, ύδρευσης και αποχέτευσης, ενέργειας, φωτισμού, θέρμανσης/κλιματισμού κτιρίων) αστικών και περιαστικών κοινωνιών μέσω ενοποιημένων υποδομών και εργαλείων Τεχνολογιών Πληροφορικής & Επικοινωνιών (ΤΠΕ).
Στόχος της δημιουργίας μιας έξυπνης πόλης είναι η αποτελεσματική αντιμετώπιση και διαχείριση των σύγχρονων αστικών προβλημάτων (αυξημένοι ρύποι, συσσώρευση αποβλήτων, σπατάλη ενέργειας, κυκλοφοριακό, φθορά οδικού δικτύου κλπ.) για την εξυπηρέτηση βασικών αναγκών όπως:
- Βελτίωση των υπηρεσιών προς τους πολίτες/επισκέπτες,
- Αποδοτικότερη χρήση των διαθέσιμων πόρων,
- Προστασία του περιβάλλοντος,
- Ενίσχυση της τοπικής οικονομικής ανάπτυξης,
- Ανάδειξη της τοπικής πολιτισμικής κληρονομιάς και
- Ενεργοποίηση του πολίτη μέσω αμφίδρομης επικοινωνίας με λειτουργίες της πόλης.
Ενδεικτικές αλλά χαρακτηριστικές παροχές που υλοποιούνται από Ευφυείς Πόλεις αφορούν σε:
- Δυνατότητα στους πολίτες να αναφέρουν άμεσα καθημερινά προβλήματα, όπως μια διαρροή στο δρόμο, και να παρακολουθήσουν την εξέλιξη της επίλυσής τους.
- Διάθεση στους Δημότες πληροφοριών που παράγονται μέσω συμμετοχικών εφαρμογών οι οποίες αξιοποιούν διαφορετικές πηγές πληροφοριών και βελτιώνουν την ανταπόκριση των πολιτών και την ποιότητα ζωής στη πόλη.
- Εξοικονόμηση ενέργειας και προστασία του περιβάλλοντος – μείωση επιπέδων CO2 με συνεργατική ηλεκτροπαραγωγή σε αυτόνομες νησίδες ΑΠΕ (smartgrid), αυτοματοποιημένη ρύθμιση φωτισμού δημοσίων χώρων και κτιρίων, ευφυή προγραμματισμό σταθμών φόρτισης ηλεκτροκίνητων οχημάτων.
- Ρύθμιση κυκλοφορίας με αμφίδρομους μηχανισμούς μετρήσεων και ελέγχου οδεύσεων, ευφυούς διαχείρισης χώρων στάθμευσης και τροφοδοσίας καταστημάτων, χρονοπρογραμματισμού δρομολογίων συγκοινωνιών, διακίνησης μαθητών, υπηρεσιών καθαριότητας, αποκομιδής απορριμμάτων και επιβολής προτεραιοτήτων κίνησης σε ασθενοφόρα, πυροσβεστική, άμεσο δράση κλπ.
- Μηχανισμούς έγκαιρης ειδοποίησης και αντιμετώπισης εκτάκτων περιστατικών, π.χ. πυρκαγιές, πλημμύρες, σεισμοί.
- Υπηρεσίες παροχής βοήθειας σε ευπαθή άτομα και σύνδεση, π.χ. μέσω εφαρμογών τηλε-ιατρικής χαμηλού data-rate.
- Δημιουργία δημοτικών-αστικών πόλων καινοτομίας όπως «θερμοκοιτίδες νεοφυών ΜΜΕ (start-ups)» καθώς και «συνεργατικούς πόλους καινοτομίας» με Επιχειρήσεις, Πανεπιστήμια και Ερευνητικά Κέντρα της περιοχής τους, με έμφαση σε αναδυόμενες επιχειρηματικές μορφές έντασης γνώσης όπως περιγράφονται με τον όρο Πολιτιστικές & Δημιουργικές Βιομηχανίες.
- Ανοικτή διάθεση δεδομένων κίνησης των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς, γεγονός που επιτρέπει την ανάπτυξη εφαρμογών ειδοποιήσεων στο κινητό για τα δρομολόγια ή για υπηρεσίες του δήμου.
- Άλλες υπηρεσίες
