Γενικά για τη Στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων
Ορισµένα σχέδια και προγράµµατα, δηλαδή οργανωµένα σύνολα έργων, δραστηριοτήτων και παρεµβάσεων είναι δυνατόν να συνοδεύονται, κατά την υλοποίησή τους και αργότερα, από δυσµενείς µεταβολές στο περιβάλλον. Καθώς οι διεθνείς και οι ευρωπαϊκές κοινότητες επαύξησαν το ενδιαφέρον τους για ορθότερη περιβαλλοντική διαχείριση, αλλά και για ανάπτυξη µε αειφορικά χαρακτηριστικά, διαπιστώθηκε ότι η εκτίµηση και ο περιορισµός των επιπτώσεων σε επίπεδο έργων και δραστηριοτήτων, δεν ήταν πάντοτε δυνατόν να προστατεύσουν επιτυχώς το περιβάλλον.
Η αποσπασµατικότητα της εστίασης µόνο στο επίπεδο των έργων φαινόταν καθαρότερα σε ζητήµατα αθροιστικών και συνεργιστικών επιπτώσεων, αλλά και στον µακροπρόθεσµο ορίζοντα της λειτουργίας των έργων, κατά τον οποίο εμφανίζονταν δυσμενείς για το περιβάλλον τάσεις που δεν ήταν δυνατόν να προβλεφθούν εκ των προτέρων. Οι διαπιστώσεις αυτές οδήγησαν στην αναζήτηση µιας µεθόδου που να προλαµβάνει εξαρχής τέτοιες δυσµενείς καταστάσεις, που τις περισσότερες φορές οφείλονταν σε συγκεχυµένο προγραµµατισµό ενός συνόλου έργων και όχι σε ελλιπή σχεδιασµό ή περιβαλλοντικές αβλεψίες των µεµονωµένων στοιχείων του συνόλου αυτού.
Η εκτίµηση των επιπτώσεων στις αρχικές φάσεις εκπόνησης του σχεδίου ή του προγράµµατος αποτελεί την προσφορότερη τέτοια µέθοδο.
Ο επιδιωκόµενος στόχος της είναι η ισότιµη και ορθολογική συνεκτίµηση των περιβαλλοντικών ζητηµάτων αρκετά νωρίς στη διαδικασία σχεδιασµού, ώστε στις αποφάσειςγια την τελική µορφή του σχεδίου ή του προγράµµατος να έχει ενσωµατωθεί η µέριµνα για την προστασία του περιβάλλοντος. Για να καταστεί αποτελεσµατική η εκτίµηση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων από ορισµένα σχέδια και προγράµµατα, θα πρέπει να πραγµατοποιείται στο επίπεδο εκείνο που έπεται της διατύπωσης των κεντρικών κατευθύνσεων και στόχων και προηγείται των επιπέδων εξειδίκευσης και εφαρµογής.
Συνοπτικά, η Διαδικασία Στρατηγικής Περιβαλλοντικής Εκτίμησης (ΣΠΕ) είναι μια διαδικασία εκτίμησης των περιβαλλοντικών επιπτώσεων ορισμένων σχεδίων και προγραμμάτων, η οποία έχει θεσμοθετηθεί στην χώρα μας με την ΚΥΑ 107017/28.8.2006 (ΦΕΚ 1225/Β/5-9-2006), στα πλαίσια εναρμόνισης της Οδηγίας 2001/42/ΕΕ. Στόχος της Οδηγίας 2001/42/ΕΚ είναι η προώθηση της Αειφόρου Ανάπτυξης με την υψηλού επιπέδου προστασία του περιβάλλοντος και την ενσωμάτωση περιβαλλοντικών ζητημάτων στην προετοιμασία και θέσπιση σχεδίων και προγραμμάτων.
Η εκπόνηση της Στρατηγικής Μελέτης Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων (ΣΜΠΕ) αποτελεί τον πυρήνα της διαδικασίας ΣΠΕ.
Στο επίπεδο αυτό, λαμβάνονται οι περισσότερες αποφάσεις γενικής φύσεως, οι οποίες έχουν συνήθως δύο χαρακτηριστικά:
- αφορούν κυρίως σε θέματα προσανατολισμού και οριστικοποίησης του πλαισίου για τα επόμενα στάδια υλοποίησης του προγράμματος, παρά σε συγκεκριμένα ζητήματα σχεδιασμού των επιμέρους έργων και δραστηριοτήτων που θα ενταχθούν στο πρόγραμμα,
- ενδεχόμενη ανατροπή ή μεταβολή των αποφάσεων αυτών στο µέλλον, συνοδεύεται από υψηλό έως δυσβάστακτο κόστος, συνήθως µε την έννοια της ανατροπής ολόκληρων τμημάτων προγραμματισμού ή αυτή της παραίτησης από τη µεγάλη πλειοψηφία των στόχων του προγράµµατος.
Ακριβώς αυτά τα δύο χαρακτηριστικά είναι εκείνα που δίνουν στις αποφάσεις το στρατηγικό τους χαρακτήρα, και, για το λόγο αυτό, το επίπεδο λήψης τους αποκαλείται «στρατηγικό». Έτσι, η εκτίµηση περιβαλλοντικών επιπτώσεων που πραγµατοποιείται σε αυτό το επίπεδο εκπόνησης του προγράµµατος, συνήθως ονοµάζεται Στρατηγική Περιβαλλοντική Εκτίµηση (Σ.Π.Ε).
